પ્રિયતમને દ્વાર

સંભાળીને રાખો એને ખાસ
અમારી આંખોમાં સમાયેલું એ મજાનું સ્વપ્નું છે.

આ ફોટો જોઈ એક અંધગૃહની યાદ આવે છે. ૧૯૮૫ માં રાજકોટના એક અંધગૃહની મુલાકાત લેવાનું થયેલું. આ એ સમય હતો જ્યારે સમજ અને સમજણ ઓછી હતી, પણ કરુણા વધુ હતી. મારા કાકીની બહેનની દીકરી સીમા અંધગૃહમાં રહેતી હતી. મુંબઈથી કાકી રાજકોટ આવતા ત્યારે તેઓ હંમેશા તેને મળવા જતાં. મળીને ઘરે આવતા ત્યારે મારી મમ્મી પાસે તેની બહેનની દીકરી શું શું કરી શકે છે તેની વિસ્તારપૂર્વક વાત કરતી. કાકીની વાતથી હું હંમેશા વિચારતી રહેતી કે અંધ હોવા છતાં આ સીમા કામ કેવી રીતે કરતી હશે. ઘણીવાર કાકીની વાતમાં મને અતિશયોક્તિ લાગતી. પણ તે સમયમાં મોટાઓ સાથે બહુ વાદવિવાદમાં ન પડવું તેવો અમારા ઘરનો નિયમ હતો જેને કારણે હું ચૂપ રહેતી. એક દિવસ કાકીની સાથે હું પણ અંધ ગૃહમાં ગઈ. તે વખતે મારુ ત્યાં જવું એ મારી ઉત્સુકતાનો કેવળ એક ભાગ હતો તેમ હું આજેય માનું છુ. કારણ કે કાકી પાસેથી સીમાના એટલા વખાણ સાંભળેલા કે જ્યારે કાકીએ તેની સાથે આવવાનું કહ્યું તો હું ના પાડી જ શકી નહીં.

અમે અંધ ગૃહમાં જઈ મુખ્ય ઓફિસમાં ગયાં. અહીં ગુલાબબેન કાટકોરિયા નામના હેડ હતાં. અમે તેમને જઈને મળ્યાં. ગુલાબબેન કાકીને તેઓ ઓળખતા હતાં તેથી તેઓ તેમની સાથે વાતોએ વળગ્યા. તેમની વાતચીત લાંબી ચાલી તેવામાં મને તરસ લાગી તેથી મે ગુલાબબહેનને પૂછ્યું પાણી પીવું છે મને મંગાવી આપશો? આ સાંભળી કાકી કહે પૂર્વી બહાર જા ને આ તરફ રસોડુ છે ત્યાં જઈને પી આવ. મે કહ્યું સારું એમ કહી હજુ ઊભી થાઉં તે પહેલા ઓફિસનો સ્વિંગ ડોર થોડો ખૂલ્યો. સામેથી એક છોકરી પાણીની ટ્રે સાથે આવી અમારી સામે ઊભી રહી. લે….

બેટા પાણી લે … ગુલાબબેન બોલ્યાં.

મે પાણીનો ગ્લાસ ઉઠાવી તે છોકરી સામે જોયું. તે અંધ બાળા હતી. હું કશું બોલી નહીં, પણ મારા ન બોલાયેલા એ શબ્દો મને ઘણા બધા સવાલ કરી રહેલા હતાં. જેના કોઈ જ જવાબ મારી પાસે ન હતાં. પાણી પી ને મે મારો ગ્લાસ પાછો ટ્રે માં મૂક્યો અને તે પાછળ ફરી કાકી પાસે ગઈ ને બોલી

માસી તમને પાણી?

તેની વાત સાંભળી કાકી તે છોકરીના માથા પર હાથ ફેરવતા બોલ્યાં…. હિના કેમ છે બેટા…..? ઓળખે છે મને?

હા હોં માસી તમને કેમ ના ઓળખું? સીમાની માસી એટ્લે અમારી યે માસી

હા બેટા હું તારી યે માસી છું કાકી બોલ્યાં.

કાકી પાણી પી ગ્લાસ પાછો ટ્રે માં મૂક્યો પછી પૂછ્યું બેટા સીમા ક્યાં છે? એને મોકલીશ?

હા હોં માસી થોડીવાર બેસો, હમણાં જ ઇ નહાવા માટે ગઈ છે થોડી જ વારમાં આવશે હું એને જઈને કહી દઉં છું. …….

એ બોલીને પાછી રૂમમાંથી બહાર જતી રહી……ને તેને જતાં હું જોઈ રહી.

સીમા આવે ત્યાં સુધી કાકી અને ગુલાબબેનની વાતું આગળ ચાલતી રહી. આ દરમ્યાન સામાન્ય વાતચીત સાથે અંધબાળાઑના ભવિષ્ય વિષે પણ કાકીની વાતચીત થઈ. આ વાતચીત કરતાં કરતાં વચ્ચે આપણે બહાર આંટો મારી આવીએ તે સાથે અમારી છોકરીઓ અહીં કેવી રીતે તૈયાર થઈ રહેલી છે તેનો પણ ખ્યાલ આવે. ગુલાબબેનની વાત સાંભળી હું અને કાકી ગુલાબબેન સાથે ઓફિસની બહાર નીકળ્યા. ચાલતાં ચાલતાં મે જોયું કે બધી જ બાળાઑ કોઈને કોઈ કાર્યમાં બીઝી હતી. કોઈ સાફસૂફીમાં બીઝી હતું, તો કોઈ ક્રાફ્ટ વર્ગમાં બીઝી હતું, કોઈ રસોડામાં બીઝી હતી, તો કોઈની સ્કૂલ ચાલી રહી હતી, કોઈ હસી મજાકમાં મગ્ન હતી તો કોઈ સ્પોર્ટ્સમાં હતું. ટૂંકમાં કહું તો એક અંધ ગૃહની અંદર એક અલગ જ વિશ્વ હતું જે પોતાના રોજિંદા કાર્યમાં લાગેલું હતું. આજે પણ તે દિવસને યાદ કરતાં હું કહીશ કે ગુલાબબહેને મને પોતાના તે અનોખા વિશ્વ સાથે મેળવી હતી જેનો અહેસાસ આજે પણ ગઇકાલ જેવો જ છે.

અમારું ફરવાનું ચાલુ હતું તે દરમ્યાન સીમા આવીને અમને મળી. થોડીવાર વાતચીત કર્યા પછી તે છૂટી પડી રસોડા તરફ ગઈ. ગુલાબબહેને તેને જોતાં કાકીને કહે આશાબેન અમે તમારી સીમાને એક સામાન્ય છોકરી હોય તે જ રીતે ઘરના કામકાજમાં હોંશિયાર કરી છે. આજે તમારી સીમા સાથે કોઈ ઘર વસાવશે તો ચોક્કસ સુખી થશે. હું જાણું છું કે શારીરિક ખોડખાંપણવાળી વ્યક્તિને તેના જેવુ જ પાત્ર મળતું હોય છે, પણ તેમ છતાં યે મને હંમેશા થાય છે કે એક બધી રીતે સ્વસ્થ યુવાન અને તેનો પરિવાર અમારી દીકરીઓને અપનાવે તો આ છોકરીઑને પોતે પણ સામાન્ય યુવતી હોવાનો આનંદ અને અહેસાસ રહે. પણ આજે એકેય પણ એવા પરિવાર નથી જે અમારી દીકરીઓને પ્રેમથી પોતાના ઘેર લઈ જાય. તે દિવસે હું ગુલાબબેનની વાત સમજી તો ન હતી, પણ હા એક દર્દની અનુભૂતિ ચોક્કસ હતી. એનું એક કારણ પણ હતું અને તે હતું કે મને ચશ્માના નંબર હતાં. તે સમયે મારી મમ્મી એ મારા એ નંબર કાઢવા માટે ખૂબ પ્રયત્ન કરતી……એટલા માટે કે તેની દીકરી પણ જ્યારે વયસ્ક થશે ત્યારે તેને પણ ચશ્મા સાથે કોઈ છોકરો હા નહીં પાડે બસ તે જ ડર થી તેથી તે જેટલા નેચરલ ઉપાયો જાણતી તે બધાનો પ્રયોગ મારી ઉપર થતો હતો.

સીમાને મળ્યા બાદ અમે ઘરે પાછા ગયાં. ઘરે જઈ મમ્મી સાથે વાતચીત કરતાં કરતાં કાકી મમ્મીને કહે કે ગુલાબબેન કહે છે કે આ છોકરીઓ બધી અંધ ભલે રહી પણ એમના લગ્ન કોઈ આપણાં જેવા સારા પરિવારમાં ને સ્વસ્થ પરિવારમાં થાય તો આ છોકરીઓ ખરા અર્થમાં સાસરે ગઈ તેમ કહેવાય. એની વાત સાંભળી મમ્મી કહે હા આશા તમારી વાત સાચી છે પણ કોઈ પોતાના દીકરાને એક અંધ છોકરી સાથે પરણાવવા તૈયાર થાય ખરું? એમ હાથે કરીને કોઈ પોતાના દીકરાના વિશ્વને અંધારમય શું કામ કરે?

આજે આટલા વર્ષો પછી પણ એ પ્રશ્ન અને વિશ્વ એ ત્યાનું ત્યાં જ છે. હા સમય સાથે સીમા લગ્ન પણ ચોક્કસ થઈ ગયાં, પણ ગુલાબબહેને જણાવ્યું હતું તે મુજબ કોઈ શારીરિક ત્રુટિઑ ધરાવતી વ્યક્તિ સાથે. આ ચિત્ર જોઉં છું ત્યારે મને અંધ આશ્રમમાં રહેલી તે બાળાઓની યાદ આવે છે જે એક સમયે લગ્ન કર્યા બાદ નવા પરિવારને પ્રેમથી અપનાવવા આતુર હતી. એ નવવધૂના હાથમાં રહેલું નાળીયરને પણ આશા છે કે હું તેના હાથમાં જાઉં જે મને મારા સ્વભાવ અને મારી અભિવ્યક્તિ સાથે સ્વીકારી શકે. દરવાજો એ ઉમ્મીદનું પ્રથમ પગથિયું છે, તે નવવધૂ તે અંધ બાળાઑ છે જે દરવાજો ખોલીને એક ઉમ્મીદની કિરણ સાથે જોઈ રહી છે કે કોઈક દિવસનો સૂરજ અમારે માટે સ્વસ્થ, અને સધ્ધર પરિવારનું માગું લઈને આવશે તો અમે પણ અમારા નવા ઘરે જઈશું એજ ભાવના સાથે કે

 

અંધ, અનાથ ને બિચારી
બનીને રહેતી હતી આજ સુધી
કે છત મળી ગઈ, મને કે નવા ઘરમાં

 

પૂર્વી મોદી મલકાણ યુ.એસ.એ
purvimalkan@yahoo.com